AOV met medische uitsluiting: wat nu?
Je bent een ondernemer met ADHD en je hebt een arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV) aangevraagd. Maar omdat je bij de gezondheidsvragen hebt vermeld dat je ADHD hebt, krijg je te horen dat je alleen een verzekering kunt afsluiten die niet uitkeert als je arbeidsongeschikt raakt door psychische klachten. Kort gezegd: een uitsluiting van psychische klachten. Daar krijg je geen premiekorting voor terug. Het kan ook dat een verzekeraar jouw aanvraag helemaal niet accepteert. Dit voelt niet eerlijk, maar verzekeraars mogen dit doen omdat ADHD volgens onderzoek een verhoogd risico geeft op arbeidsongeschiktheid. Impuls & Woortblind is in gesprek met verzekeraars over meer maatwerk bij beoordeling van AOV-aanvragen waarbij ADHD een rol speelt.
Wacht niet te lang – binnenkort is er geen keuze meer
Veel ondernemers met ADHD denken: liever geen AOV dan eentje met de genoemde uitsluiting. Maar de vraag is of dit verstandig is, ook met het oog op de komst van een verplichte AOV. Er zijn meer alternatieven dan je denkt. Daarnaast is óók de aangeboden AOV met de uitsluiting misschien beter dan je denkt, zeker in vergelijking met de verplichte AOV die eraan komt. Wij zetten de opties voor je op een rijtje. En we leggen uit waarom je snel moet beslissen. Omdat al dit najaar (2025) de verplichte AOV haar schaduw vooruitwerpt op jouw keuzemogelijkheden.
Bij een andere verzekeraar proberen
Veel ondernemers kiezen hiervoor, maar dit leidt vaak tot teleurstelling. Medisch adviseurs adviseren verzekeraars over het wel of niet accepteren van een verzekeringsaanvraag. Zij gebruiken grotendeels dezelfde handboeken en richtlijnen en komen zo vaak op eenzelfde advies uit. Toch kan het acceptatiebeleid van verzekeraars wel van elkaar verschillen. Kreeg je eerder een volledige afwijzing van verzekeraar A, dan wil verzekeraar B jou misschien wel verzekeren met een uitsluitingsclausule.
Goed om te weten: een afwijzing of afwijkend acceptatievoorstel om medische redenen hoef je bij een volgende AOV-aanvraag niet te vermelden, als de nieuwe verzekeraar is aangesloten bij het Verbond van Verzekeraars.
Het is verstandig om hulp in te schakelen van een adviseur die goed thuis is in AOV’s en de acceptatiemogelijkheden. Het verzwijgen van klachten en aandoeningen is onverstandig omdat dit vaak alsnog naar boven komt bij een schadeclaim. Je krijgt dan geen uitkering en misschien wordt je verzekering zelfs beëindigd. Misschien vind je het prettig om de gezondheidsvragen telefonisch te beantwoorden en daar toelichting bij te geven. Meerdere verzekeraars bieden deze mogelijkheid.
Vangnetverzekering
Als je binnen 15 maanden na je KVK-inschrijving een arbeidsongeschiktheidsverzekering aanvraagt die om medische redenen wordt afgewezen, moet iedere verzekeraar (die is aangesloten bij het Verbond van Verzekeraars) jou een vangnetverzekering aanbieden. Daarmee verzeker je maximaal 70% van het minimumloon met een eigenrisicotermijn van een jaar. Dit betekent dat je jouw inkomensverlies in het eerste jaar zelf moet opvangen. Bij deze verzekering gelden geen uitsluitingsclausules. Vaste eindleeftijd is 68 jaar. Hebben meerdere verzekeraars jouw aanvraag afgewezen, dan moet je de vangnetverzekering afsluiten bij de verzekeraar waar je de eerste aanvraag indiende. Wil een verzekeraar jou wel verzekeren maar alleen met een uitsluiting, dan geldt de vangnetregeling niet.
Verzekeren bij het UWV
Werknemers zijn via hun werkgever automatisch (verplicht) verzekerd bij het UWV. Deze verzekeringen kun je vrijwillig voortzetten als je dit aanvraagt binnen 13 weken na je laatste dag in loondienst (of de laatste dag van je WW-uitkering). Wacht dus niet te lang! Het UWV stelt géén gezondheidsvragen. Lukt het je vervolgens om een AOV bij een private verzekeringsmaatschappij af te sluiten, dan kun je de UWV-verzekeringen direct opzeggen.
Het UWV kent twee verzekeringen:
- Ziektewet, voor de eerste twee jaren van je arbeidsongeschiktheid
- WIA, voor de periode daarna tot je AOW-ingangsdatum
Ze vullen elkaar dus aan. Omdat de premie best fors is, kun je overwegen om de Ziektewetverzekering te vervangen door deelname aan een schenkkring of crowdsurance.
Schenkkringen en crowdsurance
Er bestaan inmiddels vele soorten schenkkringen en crowdsurance. Denk aan Broodfondsen, SharePeople of SamSamkring. Dit zijn strikt gemomen geen verzekeringen. Bij de ene vorm gaat het om lokale groepen van ondernemers die elkaar kennen en af en toe bijeenkomen, andere organisaties werken landelijk en anoniem. De basisgedachte is dat ondernemers elkaar steunen in geval van arbeidsongeschiktheid met schenkingen gedurende maximaal twee jaar. Je kunt meedoen als je bij aanvang verklaart dat je volledig arbeidsgeschikt bent. Jouw medische geschiedenis speelt dus geen rol. Bij sommige schenkkringen ontvang je géén donaties als je gedurende het eerste deelnamejaar uitvalt door psychische klachten. De voorwaarden en spelregels verschillen per schenkkring/crowdsurance.
Eenmalige uitkering
Er bestaan verzekeringsproducten die worden gepresenteerd als een goedkoop alternatief voor een AOV. Dergelijke verzekeringen bieden een eenmalige uitkering in een beperkt aantal gevallen, bijvoorbeeld bij blijvend functieverlies van armen of benen, blindheid, kanker, beroerte en bepaalde hart- en vaatziekten. Er worden veel minder of geen gezondheidsvragen gesteld. Het gaat nadrukkelijk niet om een periodieke uitkering, maar een dergelijke verzekering kan – afhankelijk van jouw situatie – een goede aanvulling zijn op andere voorzieningen.
Zelf doen?
Veel ondernemers kiezen ervoor om zelf een buffer op te bouwen voor periodes zonder inkomen. Dit vergt veel discipline en de opgebouwde reserve zal – zeker in het begin – onvoldoende zijn om een langdurige arbeidsongeschiktheid op te vangen.
Ook de partner wordt vaak genoemd als vangnet. Dat is een logische gedachte, maar er zijn enkele kanttekeningen bij te maken. Is je partner in staat om evenveel of meer inkomen te genereren als jij uitvalt? Vaak komen er allerlei (zorg)taken op de schouders van je partner terecht waardoor het inkomen uiteindelijk zelfs kan dalen. En hoe lang houdt je relatie stand onder deze zware omstandigheden?
Wachten op verplichte AOV, ofwel de BAZ
Je kunt denken: ik wacht wel tot de verplichte AOV die eraan komt, want daarvoor vindt geen medisch acceptatieproces plaats. Is dat verstandig? Niet echt. De term ‘verplichte AOV’ kan overigens verwarrend zijn, want de BAZ (basisverzekering arbeidsongeschiktheid zelfstandigen) is geen verzekering die je zelf verplicht moet afsluiten bij een verzekeraar (zoals een basis zorgverzekering). Het is een wettelijke regeling waaraan iedereen die volgens de Belastingdienst winst uit onderneming heeft automatisch meedoet. Oók met een diagnose ADHD. Het werkt zo: de Belastingdienst int de premie en het UWV keert uit als je volgens de voorwaarden van deze regeling arbeidsongeschikt bent. Of er sprake is van winst uit onderneming zie je in je aangifte inkomstenbelasting.
Status wet BAZ
De minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid presenteerde in de zomer van 2024 een wetsvoorstel. De internetconsultatie en de beoordeling door o.a. UWV en Belastingdienst leverden zoveel commentaar en kritiek op dat het wetsvoorstel moest worden aangepast. Een aangepast voorstel wordt op z’n vroegst in het najaar van 2025 verwacht. Daarna moet het in het parlement worden behandeld. Het duurt zeker nog enkele jaren (2030?) voor dat de BAZ een feit is. Dat lijkt ver weg. Toch is het wel goed om er al rekening mee te houden. Dat leggen we hieronder uit.
Geen wondermiddel
De BAZ is echt een basisdekking: je ontvangt maximaal 70% van je inkomen maar nooit meer dan het minimumloon. Je hebt alleen recht op een uitkering als je – met wat voor werk dan ook – niet meer in staat bent om het minimumloon te verdienen. Bij veel psychische klachten is de kans op een uitkering klein, omdat er bijna altijd werk is dat je nog wel kunt doen volgens de definitie van ‘arbeidsongeschiktheid’ in de BAZ. Er wordt niet gekeken naar je eerdere werkzaamheden of opleidingsniveau. De wachttijd bedraagt een jaar. Het eerste jaar van je arbeidsongeschiktheid ontvang je dus niets. De premie is 6,5% van je inkomen, dat tot 10/7 x het minimumloon meetelt. Over je inkomen daarboven betaal je geen premie.
Voor wie geldt de BAZ?
Voor iedereen die nog niet AOW-gerechtigd is met winst uit onderneming, ongeacht of je personeel hebt. Denk aan een eenmanszaak, VOF, maatschap en een CV. De BAZ geldt niet voor ondernemers met een BV (directeur-grootaandeelhouder (DGA)), mensen met resultaat uit overige werkzaamheden, meewerkende partners die zelf geen ondernemer zijn.
Er wordt geen uitzondering gemaakt voor ondernemers met een financiële buffer, partner, (deeltijd) loondienstverband, vlak voor de AOW-ingangsdatum, etc. Iemand die naast een baan winst uit onderneming geniet, valt voor dat stukje winst gewoon onder de BAZ.
Wat als je geen BAZ wil?
In veel gevallen zul je meer aan een private AOV hebben, zelfs eentje met een uitsluiting voor psychische klachten, dan aan de BAZ met een beperkte kans op een (te lage) uitkering en een daarmee relatief hoge premie. Daarom lijkt het verstandig om vóórdat de BAZ in werking treedt, al een private AOV te hebben. Want als je al een AOV hebt, hoef je in de meeste gevallen niet mee te doen aan de BAZ.
Peildatum BAZ
Nu is het zo dat er een peildatum komt, vooruitlopend op de BAZ. Die datum is nog niet bekend, maar zal naar verwachting kort na goedkeuring van het wetsvoorstel liggen. Dus eind 2025 of begin 2026. De peildatum is cruciaal voor wie nog op tijd een AOV wil afsluiten die verplichte deelname aan de BAZ voorkomt. En om het nog ingewikkelder te maken: ook sommige bestaande AOV’s, en zeker schenkkringen, voldoen niet aan de voorwaarde om jou aan de BAZ ‘te laten ontsnappen’.
Twee regelingen voor bestaande AOV’s vóór en na de peildatum
Hoe zit het met ondernemers die al zelf een AOV hebben geregeld? Of in de toekomst alsnog liever een eigen AOV op maat regelen? Daarvoor zijn twee regelingen opgenomen in het wetsvoorstel: overgangsrecht (ook wel eerbiedigende werking genoemd) voor AOV’s die op de peildatum al bestonden, en een opt-out regeling voor AOV’s die na de peildatum tot stand komen. Voldoet je AOV aan het overgangsrecht of de opt-outregeling, dan hoef je dus niet mee te doen met de BAZ. Het overgangsrecht is veel soepeler dan de opt-out regeling, zeker bij AOV’s met een medische uitsluitingen, zoals bij ADHD het geval is.
Overgangsrecht voor bestaande AOV’s (ingangsdatum voor de peildatum)
Een AOV voldoet aan het overgangsrecht als deze tot minimaal 55 jaar uitkeert, een eigenrisicotermijn van maximaal een jaar kent en uitkeert vanaf 25% arbeidsongeschiktheid. De hoogte van het verzekerde bedrag en de premie maken niet uit. Een of meerdere medische uitsluitingen (clausules) zijn toegestaan. Ook een vrijwillige WIA-verzekering bij het UWV en een vangnetverzekering vallen onder het overgangsrecht.
Niet onder het overgangsrecht vallen:
- Verzekeringen met alleen een eenmalige uitkering en geen periodieke uitkering;
- AOV’s met een beperkte dekking, bijv. alleen ongevallen + ernstige aandoeningen, of ‘exclusief psyche dekkingen’. Dit laatste is iets anders dan een individuele uitsluiting voor psychische klachten die alleen voor jou (bijvoorbeeld vanwege je ADHD) geldt en niet voor iedereen met eenzelfde verzekeringsproduct;
- AOV’s met een beperkte uitkeringsduur (bijv. 10 jaar);
- Woonlastenverzekeringen (hier wordt nog naar gekeken);
- Netto verzekeringen (premie niet aftrekbaar, uitkering onbelast, staat ook ter discussie)
- Deelname aan een schenkkring zonder aanvullende AOV is ook niet voldoende om onder de BAZ uit te komen.
Opt-out regeling voor toekomstige AOV’s (ingangsdatum na de peildatum)
Een verzekering bij een private verzekeraar geeft alleen vrijstelling voor de BAZ als de dekking op alle punten (eigenrisicotermijn, eindleeftijd, verzekerde bedrag, etc.) minimaal gelijkwaardig is aan de BAZ en ook de premie minimaal net zo hoog. Sluit je na de peildatum een AOV af die tot je 65e uitkeert, of eentje met een medische uitsluiting (zoals ‘psychische problemen’, als je ADHD hebt), dan moet je alsnog verplicht aan de BAZ meedoen. Mogen verzekeraars dan nog wel uitsluitingen hanteren? Jazeker, denk aan DGA’s en resultaatgenieters (deze groepen vallen niet onder de BAZ). Maar ook bij zzp’ers. Zij blijven verplicht aan de BAZ meedoen maar kunnen de private verzekering gebruiken als aanvulling hierop. Hiermee kun je een hoger bedrag verzekeren, een uitkering in het eerste ziektejaar (denk ook aan zwangerschap!) regelen of afspreken dat je arbeidsongeschikt bent als je je eigen beroep niet meer kunt uitoefenen. Bij arbeidsongeschiktheid krijg je dan wel met twee regelingen (verzekeraar en UWV) te maken. En je betaalt waarschijnlijk meer premie dan iemand met alleen een private AOV.
Wat moet je nu doen? Onze tips
Denk jij dat je beter af bent met een private AOV dan de BAZ? Lees dan onderstaande tips en kom snel in actie. In elk geval vóór de peildatum van de BAZ:
- Heb je al een AOV met een uitsluiting? Jouw adviseur of verzekeraar kan je vertellen of jouw AOV aan het (nu bekende) overgangsrecht voldoet. Zo niet, bespreek dan de mogelijk om de verzekering eventueel aan te passen.
- Heb je een AOV aangevraagd en een acceptatievoorstel met uitsluitingsclausule gekregen? Accepteer deze uitsluiting(en), zodat je in elk geval iets hebt op de peildatum en gebruik kunt maken van het overgangsrecht. Check wel even of je aangevraagde AOV aan het overgangsrecht voldoet, bij de verzekeraar zelf of jouw adviseur. Vervang je deze verzekering in de toekomst door een andere AOV, dan blijf je onder het overgangsrecht vallen (voor zover nu bekend).
- Heb je nog geen AOV? Dan val je over een aantal jaren onder de BAZ. Vind je dat niet wenselijk, dan kun je het beste snel een AOV aanvragen in de hoop dat het acceptatietraject wordt afgerond voor de peildatum. Er wordt namelijk gekeken naar de ingangsdatum en niet naar de aanvraagdatum. Helaas kan een acceptatietraject lang duren. De verwachting is dat medische acceptatie-afdelingen het erg druk krijgen de komende tijd.
Disclaimer
LET OP: dit artikel is geschreven in mei 2025 en gebaseerd op het wetsvoorstel van 2024. Dit kan nog wijzigen. Zo wordt de wachttijd van de BAZ – en daarmee ook voor het overgangsrecht en de opt-out – misschien verlengd tot twee jaar.
Met dank aan Annemieke Postema
