Is er een relatie tussen hoarding en ADHD?
Onlangs vroeg mijn vrouw na de koorrepetitie aan een van de alten: zou je mij even bij het station kunnen afzetten? Het antwoord was: “Eh...je past er niet meer bij, mijn auto is vol”. Even door het raampje gekeken en ja hoor: volledig vol met dozen, zakken, oude kranten en kleren. Zij vertelde dat dit al maanden zo was. Ze kookte ook nooit meer, geen plaats in de keuken. Of ze hulp nodig had? Ze vond van niet.
Tekst: Rob Pereira
Het gedrag van deze mevrouw is een voorbeeld van verzamelwoede of verzameldrang (hoarding), waarbij iemand een sterke behoefte heeft om dingen te bewaren. Wegdoen van deze spullen lukt eenvoudig niet, waardoor mensen letterlijk tussen de opgehoopte spullen leven. Dit belemmert hen enorm in hun dagelijks leven. De meest ernstige vorm is nu zelfs een DSM-5 diagnose: hoarding disorder (HD). Deze vorm wordt vaker gezien bij OCD (dwang- en drangstoornis).
Onderzoek naar ADHD en hoarding
Er is nog heel weinig onderzoek gedaan naar hoarding in relatie tot ADHD. Maar onlangs verscheen er een interessante studie van de Britse associate professor Sharon Morein-Zamir. Zij kreeg signalen dat veel mensen met een verzamelstoornis zelf vermoeden dat zij ongediagnosticeerde ADHD hebben. Ze besloot deze link ‘andersom’ te onderzoeken: bij mensen met ADHD. Wat bleek? Van de mensen met ADHD zou 20 tot 30 procent deze neiging in meerdere of mindere mate vertonen. In de controlegroep was dit maar 2 tot 3 procent. Best een opzienbarend verschil.
Vooral onoplettendheid
In het hele spectrum van ADHD-eigenschappen gaf onoplettendheid de duidelijkste link met de neiging tot het ontwikkelen van een ernstige mate van ‘hoarding disorder’. Zo bleek uit het onderzoek van Morein-Zamir. Deze ADHD-eigenschap was de enige significant statistische voorspeller van de ernst van het hamsteren in de ADHD-groep van haar studie. Voorbeelden van onoplettendheid die zij in haar studie uitvroeg waren: problemen met organisatie, vergeetachtigheid, uitstelgedrag en gemakkelijk dermate afgeleid zijn dat het je dagelijks leven schaadt. Wanneer onoplettendheid gepaard gaat met depressie en angst, wordt hamsteren nog waarschijnlijker volgens dit onderzoek.
Executieve functies
Ook wanneer mensen met ADHD officieel geen verzamelstoornis hebben, kunnen zij zich vaak wel herkennen in de symptomen van verzamelwoede, aldus Morein-Zamir. Dat is ook niet zo vreemd als je bedenkt dat beide groepen deels dezelfde symptomen vertonen, allemaal op gebied van de executieve functies:
- Moeite met plannen
- Problemen met organiseren
- Moeite met timemanagement
- Moeilijk emoties en gedrag onder controle kunnen houden
- Moeite met het nemen van beslissingen
Verborgen leed
De hoarding-onderzoekster stelt dat de verzamelwoede meestal begint in de vroege volwassenheid en dat die met de jaren toeneemt. Mensen vragen hier zelden hulp voor en mannen nog veel minder dan vrouwen. Er is dus veel verborgen leed op dit gebied.
Geen tweede diagnose
De onderzoekster geeft aan dat het goed is om hulp te zoeken als je echt (veel) last ervaart van je verzamelwoede. Maar ze benadrukt tegelijkertijd dat je ervoor moet waken jezelf te snel een officiële verzamelstoornis aan te (laten) praten naast je AD(H)D. Vraag aan iemand die er verstand van heeft of jouw verzamelwoede nog gezond is, als je er zelf aan twijfelt. Want kijk maar eens goed als je bij anderen op bezoek bent: er zijn zo veel mensen die stapeltjes papieren of boeken op hun bureau hebben, uitpuilende kasten en een la in de keuken vol met nutteloze zakjes, dekseltjes, potjes etc. Voorlopig krijg je daar gelukkig nog geen diagnose van….
Coaching of online zelfhulp tips
Heb jij toch echt last van te veel spullen in je huis en lukt het je niet om hier zelf iets aan te doen? Coaches kunnen bij dit probleem vaak goed helpen. Denk bijvoorbeeld aan Marie Kondo, de extreme opruim goeroe. Ook zijn er “leuke emotie-tv” programma’s over gemaakt zoals “je huis op orde” en “ons huis vol spullen”. Daarin vind je mogelijk herkenning en kun je wellicht ook tips halen. Op Tik-Tok en YouTube zijn ook veel filmpjes te vinden. Zowel van mensen die hun verzamelwoede tonen als mensen die oplossingen bieden.
Veel schaamte
Onderzoekster Morein-Zamir hoopt terecht dat haar onderzoek ADHD-behandelaren aanspoort het onderwerp hoarding wel te noemen in een gesprek. Hoewel dus lang niet iedereen met ADHD last heeft van verzamelwoede, kan het benoemen hiervan fungeren als een ‘informele screening’ en daarmee erger voorkomen. Bijvoorbeeld wanneer dit speelt bij iemand die er uit schaamte over zwijgt. Er heerst nog een fors stigma op mensen die aan verzamelwoede lijden. Er wordt vaak lacherig en wat medelijdend over gedaan. Een open gesprek waarin je dit probleem als behandelaar serieus neemt, kan het stigma doorbreken en de weg vrijmaken voor hulp.
Bron: https://www.jmouders.nl/onderzoek-verzamelstoornis-adhd/ en het daarin genoemde onderzoek: Elevated levels of hoarding in ADHD: A special link with inattention.
Dit artikel verscheen eerder in Impuls & Woortblind Magazine nr 3 - 2022
